RADYASYON

Muafiyet sınırları içerisinde bulunsa bile, radyoaktif madde içeren oyuncaklar, kırtasiye malzemeleri, giysiler, kozmetikler, ev eşyaları ve benzeri malzemelerin ithali, ihracı, imali, bulundurulması, kullanılması ve depolanması yasaktır.

Radyasyon Oluşması

Işınım (radyasyon) kararsız atomların enerji ve parçacık fırlatarak daha kararlı haRadyasyon oluşumule gelmesi olayıdır. 

  • Eğer bir madde ışınetkin (radyoaktif) ise, bu maddenin içinde etrafa gözle görülmeyecek kadar küçük parçacıklar ve/veya enerji paketçikleri fırlatan kararsız atomlar var demektir.
  • Fırlatılan bu parçacıklar çok küçük olduklarından gözle görülemez, kulakla duyulamaz ve tenle hissedilemezler.

Cevap D

 2020-KASIM-C

 İyonizan radyasyonla çalışılan ortamlarda radyasyon maruziyetini azaltabilmek için,

I. Kaynakla olan mesafe artırılmalıdır.

II. Maruz kalınan süre azaltılmalıdır.

 III. Koruyucu kalkan kullanılmalıdır.

 Yargılarından hangileri doğrudur?  

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) I ve III

D) II ve III

E) I, II ve III

Cevap E

2022 Aralık A

 Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği’ne göre, radyoaktif madde içeren;

I. ev eşyaları,

II. kozmetik,

III. kırtasiye

 Ürünlerinden hangilerinin ithali, ihracı, imali, bulundurulması, kullanılması ve depolanması yasaktır?

A) Yalnız I

B) I ve II

C) I ve III

D) II ve III

E) I, II ve III

Cevap E

Radyasyon Türleri

Radyasyon türleri

Radyasyon bir kaynaktan elektromanyetik dalgalar veya parçacıklar biçimindeki enerji salınımı veya aktarımıdır. Burada sözü edilen elektromanyetik dalgalar foton olarak adlandırılan ışık hızında hareket eden enerji paketçikleridir. Parçacıklar ise atomun temel yapısını oluşturan temel parçacıklardır. Bu tanımlamadan da anlaşılacağı gibi radyasyon temel olarak elektromanyetik dalga ve parçacık tipi olarak ikiye ayrılmaktadır.

İyonlaştırıcı Radyasyon (İyonize)

Parçacık Radyasyonu

Alfa parçacığı,

Beta parçacığı

Nötron

Elektromanyetik Dalga Radyasyon

Gama ışını

X-ışınları

Foton’ denilen kütlesi bulunmayan enerji paketçikleri

 2016-Nisan-B

 Radyasyon türlerinden olan;

I. Alfa

II. Beta

III. Gama

 Işımalarından hangileri durgun kütleli tanecik içerir?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve ll

E) I, II ve III

Cevap D

 2024 Aralık B

 Aşağıdakilerden hangisi iyonize radyasyondur?

A) Mikrodalgalar

B) Gama ışınları

C) Radyo dalgaları

D) Kızılötesi ışınlar

E) Ses dalgaları

Cevap B

İyonlaştırıcı Radyasyon Çeşitleri

Alfa Işınları: Bir atom çekirdeğinin parçalanmasından meydana çıkan helyum çekirdeklerine (2 proton, 2 nötron) alfa parçacıkları denir. Alfa ışınları bu parçacıkların yayılmasından oluşur. Beta ışınları ile beraber Gama Işınlarının oluşmasını sağlar. Kağıt veya insan cildi alfa ışınlarını durdurur. Kısa mesafede etkili olan radyasyon türüdür.

Beta Işınları: Beta radyasyonu ortam içinde elektrik yüklerinin birbirini itmesi veya çekmesi (etkileşme yaparak) iyonlaşmaya sebep olur ve enerjisini kaybeder. Beta kaynağı vücut dışında ise, insan cildini geçebilir ancak önemli organlara ulaşamaz. İnce bir alüminyum plaka beta parçacıklarını durdurmak için yeterlidir. Alfa ışınları ile beraber Gama Işınlarının oluşmasını sağlar. Kısa mesafede etkili olan radyasyon türüdür.

Gama Işınları: Radyoaktif çekirdek tarafından yayımlanan elektromanyetik radyasyondur. Alfa ya da beta bozunması yapan radyoaktif çekirdeğin enerji seviyesi bozunmadan sonra hala yüksek ise, çekirdek kararlı olabilmek için gama radyasyonu yayımlayarak enerjisini azaltır. Gama radyasyonu yüksek enerji değerine sahip olduğu için nüfuz etme gücü çok yüksektir. Gama radyasyonunu azaltmak için kurşun plaka(levha) kullanılabilir. Radyoterapide, tıbbi ekipmanların ve gıdaların sterilizasyonunda kullanılır. Uzun mesafede etkili olan radyasyon türüdür.

Nötron Işınları: Nötronlar elektrik yükü taşımadıklarından dolayı oldukça nüfuz edici bir ışınım türüdür. Nötronları durdurmak için genellikle kalın su ve beton tabakaları kullanılmaktadır.

X-Işınları: X-ışınları, elektromanyetik radyasyondur ve bir atomun elektron enerji seviyelerinde bir düzensizlik olduğunda yayımlanırlar. Tıp ta görüntülemede çok fazla kullanılır. Uzunmesafede etkili olan radyasyon türüdür.

2024 Aralık A

 Radyasyonla ilgili

II. Gama ve röntgen ışınları iyonlaştırıcı özelliğe sahiptir.

I. Alfa ve beta ışınları kısa mesafede, gama ve röntgen ışınları ise uzun mesafede etkili olabilen radyasyon türleridir.

III. Elektrik enerjisiyle çalışan radyo, partiküler radyasyon yayar.

 İfadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve II

E) II ve III

Cevap D

İyonlaştırıcı Radyasyon (İyonize)

Radyasyon Etkileri ve korunma

Radyasyondan korunmak için genellikle;

  • Paravanlar,
  • Gonadal koruyucular,
  • Kurşun camlar,
  • Kurşun önlük, eldiven, gözlük ve boyunluk

 kullanılmaktadır.

İyonlaştırıcı Olmayan Radyasyon (Non-İyonize)

Eğer radyasyon (taşınan enerji) atomlarda iyonlaşmaya sebep olmuyorsa iyonlaştırıcı olmayan radyasyon

İyonize olmayan radyasyon işareti

olarak adlandırılır.

İyonlaştırıcı olmayan tüm radyasyon çeşitleri elektromanyetik dalga radyasyondur.

Radyo dalgaları

Mikrodalgalar

Görünür ışık

Radyasyon Türleri

Elektromanyetik Spektrum

Elektromanyetik Spektrum

1- Gama Işınları

2- X- Işınları

3- Ultraviyole Işık (Mor Ötesi )

4- Görünür (Visible) Işık

5- Kızıl Ötesi  (Infrared) Işık

6- Mikro Dalga

7- Radyo Dalgaları

Gama ve X-ışınlarının boşlukta yayılma hızları eşittir.

Gama ışınları en tehlikelisi, dalga boyu en küçük ve frekansı en büyük olandır.

X ışınları tıbbi görüntülemede, gama ışınları tedavide kullanılır.

2024 Mayıs A

 Açık havada çalışmak durumunda olan kişilerde, vücutta derinlere ulaşmayan ve uzun süre güneşte kalınmasıyla yüzeysel dokularda deri irritasyonu, yanık vb. rahatsızlıklara neden olan ışın türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kızılötesi ışınlar

B) Radyo dalgaları

C) Ultraviyole ışınlar

D) Gama ışınları

E) Beta ışınları

Cevap C

2023 Mayıs A

I. Kızıl ötesi ışınlar

II. Ultraviyole ışınlar

III. Mikrodalga ışınlar

IV. Gama ışınları

 Yukarıdakilerden hangileri, görülen ışıktan daha kısa dalga boyuna sahip olan radyasyon türlerindendir?

A) I ve III

B) II ve IV

C) II ve III

D) III ve IV

E) I, II ve III

Cevap B

2022 Aralık A/C

I. X ışınları

II. Radyo dalgaları

III. Mikrodalgalar

 Yukarıdakilerden hangileri iyonlaştırıcı radyasyona örnektir?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve II

E) II ve III

Cevap A

2017-Nisan-B

I. Alfa parçacıkları

II. Beta parçacıklar!

III. Gama ışınları

 Yukarıdaki radyasyon türlerinden hangileri iyonlaştırıcı özelliğe sahiptir?

A) Yalnız I

B) Yalnız III

C) I ve II

D) II ve III

E) I, II ve III

Cevap E

2017-Aralık-B ve C

 Radyasyon ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Gama ışınları ve X-ışınlarının boşluktaki yayılma hızları eşittir.

B) Morōtesi ışınların dalga boyu mikrodalganınkinden daha büyüktür.

C) Radyo dalgaları iyonlaştırıcı olmayan elektromanyetik dalgalardır.

D) Beta ışınları parçacık tipi iyonlaştırıcı radyasyondur.

E) Görünür ışığın frekansı gama ışınlarının frekansından daha küçüktür.

Cevap B

2019-MAYIS-C

 Aşağıdakilerden hangisi elektromanyetik spektrumda yer alan radyasyon türlerinden biri değildir?

A) Mikrodalga

B) Ultraviyole

C) Radyo dalgaları

D) Kızılötesi

E) Ses dalgaları

Cevap E

Radyasyon Birimleri

Aktivite

Bir radyoaktif maddenin birim zamandaki bozunma sayısına aktivite denir.

Klasik Birim : Curie (Ci)

SI Birim        : Becquerel (Bq)

1 Ci=3,7×1010 Bq
1 Bq=2,7×10-11 Ci

Işınlanma Düzeyi

Işınlanma düzeyi, radyasyonun belirli bir ortamda (hava)atomları iyonlaştırma (iyonizasyon meydana getirme) özelliğine dayanan bir ölçüdür ve elektromanyetik radyasyon için tanımlanmıştır.

Klasik Birim : Röntgen (R)

SI Birim        : Coulomb/kg (C/kg)

1 C/kg = 3876 R

1 R = 2,58×10-4

Soğrulan Doz

Radyasyon enerjisinin ortamda iyonizasyon nedeniyle enerji olarak depolandığı miktara soğrulan doz denir.

Klasik Birim : rad (Radiation Absorbed Dose)

SI Birim        : Gray(Gy)

1 Gy = 100 rad

1 rad = 0,01 Gy

Birim zamanda soğrulan doz miktarına soğrulan doz hızı denir.

Klasik Birim : rad/sn, mrad/saat vb.

SI Birim         : Gy/sn, mGy/dakika vb.

Doz Eşdeğeri

Soğrulan doz ile kalite faktörünün çarpımıdır.

Klasik Birim : Rem (Röntgen equivalent man)

SI Birim        : Sievert (Sv)

1 Sv = 100 rem

1 rem = 0,01 Sv

Terim

Birim

Dönüşüm

Klasik Sistem

SI Birim

Aktivite

Curie, Ci

Becquerel, Bq

1 Ci =3,7×10-7 Bq

1 Ci = 37 GBq

Işınlanma düzeyi

Röntgen, R

Coulumb/kilogram C/kg

1 C/kg = 3876 R

1 R =2,58×10-4

Soğrulan  Doz

Radiation Absorbed Dose, rad

Gray, Gy

1 Gy = 100 Rad

1 rad = 0,01 Gy

Doz eşdeğeri

Röntgen equivalent man, rem

Sievert, Sv

1 Sv = 100rem

 2024 Aralık A/C

 Radyoaktif kaynakların birim zamandaki bozunma sayılarını ifade etmek için “aktiflik” ya da “aktivite❞ olarak adlandırılan bir fiziksel nicelik kullanılmaktadır.

 Aşağıdakilerden hangisi bu fiziksel niceliğin birimi olarak kullanılabilir?

A) Sievert

B) Joule

C) Curie

D) Elektronvolt

E) Gray

Cevap C

2019-ARALIK-C

 Radyasyonun türü ve enerjisine bağlı olarak doku veya organlarda soğurulan dozun, radyasyon ağırlık faktörü ile çarpılmış halini ifade eden eşdeğer dozun değerini belirtmek için aşağıdaki birimlerden hangisi kullanılabilir?

A) Pascal

B) Newton

C) Lüks

D) Lümen

E) Sievert

Cevap E

Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

Bu Yönetmeliğin amacı,

İYONLAŞTIRICI radyasyon ışınlamalarına karşı kişilerin ve çevrenin radyasyon güvenliğini sağlamaktır.

Bu Yönetmelik aşağıdaki faaliyetleri kapsamaz.

nükleer tesisler,

nükleer yakıtlar,

nükleer tesislerden çıkan radyoaktif atıklar ve nükleer maddelere

Doz sınırlama sisteminin temel ilkeleri

Radyasyondan korunmada kullanılan, doz sınırlama;

Uygulamaların Gerekliliği: Işınlanmanın zararlı sonuçları   bulundurularak, net bir fayda sağlamayan hiçbir radyasyon uygulamasına izin verilemez.

Optimizasyon: Radyasyona maruz kalmaya sebep olan uygulamalarda, olası tüm ışınlanmalar için bireysel dozların büyüklüğü, ışınlanacak kişilerin sayısı, ekonomik ve sosyal faktörler göz önünde bulundurularak mümkün olan en düşük dozun alınması sağlanır.

Doz Sınırlaması: Tıbbi ışınlamalar hariç, izin verilen tüm ışınlamaların neden olduğu ilgili organ veya dokudaki eşdeğer doz ve etkin doz, belirtilen yıllık doz sınırlarını aşamaz.

Doz sınırları ile ilgili kavramlar

Birincil Sınırlar:Radyasyon görevlilerinin veya toplum bireylerinin alabileceği yıllık “eşdeğer doz”, “etkin doz”, “yüklenmiş eşdeğer doz”, “yüklenmiş etkin doz” veya belirlenen bireyler topluluğunun “toplum etkin dozu” sınırlarıdır.

b) İkincil Sınırlar :Birincil doz sınırlarının doğrudan uygulanamadığı durumlarda kullanılan doz sınırlarıdır. İkincil sınırlar, dış ışınlanma durumunda “eşdeğer doz indeksi” ile iç ışınlanma durumunda ise, “yıllık vücuda alınma sınırları” (ALI) cinsinden ifade edilir.

c) Türetilmiş Sınırlar:Belirli bir modele göre birincil sınırlardan türetilmiş sınırlar olup, bunlara uyulduğu takdirde, birincil sınırlara da uyulduğu kabul edilir.

d) İzin Verilen Sınırlar:Kurum tarafından saptanan ve genellikle birincil ve ikincil sınırlardan daha düşük olan sınırlardır.

e) İşletme Sınırları:Hangi türden olursa olsun, bütün radyasyon kaynakları için Kurum tarafından saptanan birincil ve ikincil sınırları aşmamak koşulu ile Lisans Sahibi tarafından belirlenen sınırlardır.

Referans düzeyleri

a) Kayıt Düzeyi: Yıllık doz sınırlarının aylık dönemlerde radyasyon görevlileri için 0.2 mSv, halk için ise 0.01 mSv’i aşması durumlarında kayıtlar tutulmaya başlanır.

b) İnceleme Düzeyi: Üzerinde daha fazla inceleme yapılmasını gerektiren eşdeğer doz, etkin doz veya vücuda alınma miktarlarıdır. Bu düzey, bir ay için verilen yıllık eşdeğer doz sınırının 1/10’udur.

c) Müdahale Düzeyi: Kurum tarafından önceden belirlenen ve aşılması durumunda müdahaleyi gerektiren eşdeğer doz, etkin doz veya vücuda alınma miktarlarını gösteren değerler olup bu Yönetmelikte verilen yıllık eşdeğer doz sınırının bir defada alınması ve aynı yıl içinde bu değerin aşılması durumudur. Müdahale düzeylerinden;

1) Eylem düzeyi; sürekli ışınlanmalar veya tehlike durumunda, iyileştirici veya koruyucu eylemler gerektiren, eşdeğer doz hızı veya radyoaktivite konsantrasyon düzeyidir. Eylem düzeyi, ani ışınlamalar ve sürekli ışınlamalardır

2) Rehber düzey; aşılması durumunda önlem alınmasını gerektirebilen doz düzeyi olup, kronik ışınlanmalarda öngörülen rehber düzeyler ve  tıbbi uygulamalarda öngörülen rehber düzeylerdir

 2024 Aralık A

 Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği’ne göre birincil doz sınırlarının doğrudan uygulanamadığı durumlarda ikincil sınırlar kullanılır.

 Buna göre ikincil sınırlar

I. dış ışınlanma durumunda yüklenmiş etkin doz,

II. dış ışınlanma durumunda eşdeğer doz indeksi,

III. iç ışınlanma durumunda toplum etkin dozu

 Büyüklüklerinden hangileri cinsinden ifade edilir?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve II

E) II ve III

Cevap B

 2023 Aralık C

 Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği’ne göre aşağıdakilerden hangisi radyasyondan korunma programlarında kullanılan herhangi bir büyüklük için özel bir uygulamanın başlatılması amacıyla belirlenen referans düzeylerinden biri değildir?

A) Kayıt düzeyi

B) İnceleme düzeyi

C) Eylem düzeyi

D) Rehber düzeyi

E) İşletme düzeyi

Cevap E

Yıllık doz sınırları ( İç ışınlanma + Dış Işınlanma )

                                   

Radyasyon görevlileri

Stajyerler

Toplum üyesi kişiler

   

Herhangi bir yılda (etkin doz)

50 mSv

6 mSv

5 mSv

Ardışık beş yılın ortalaması (etkin doz)

20 mSv

–

1 mSv

El ve ayak veya cilt için (eşdeğer doz)

500 mSv

150 mSv

50 mSv

Göz merceği için (eşdeğer doz)

150 mSv

50 mSv

15 mSv

Not: Cilt için en yüksek radyasyon dozuna maruz kalan 1 cm2’lik alanın eşdeğer dozu, diğer alanların aldığı doza bakılmaksızın ortalama cilt eşdeğer dozu olarak kabul edilir.

Hamile radyasyon görevlileri için doz sınırları

Hamileliği belirlenmiş kadın çalışan, çalışma şartlarının yeniden düzenlenebilmesi amacıyla yönetimi haberdar eder. Hamileliğin bildirilmesi kadın çalışanın çalışmasına engel teşkil etmez, gerekiyorsa çalışma koşulları yeniden düzenlenir. Bu nedenle, doğacak çocuğun alacağı dozun mümkün olduğu kadar düşük düzeyde tutulması sağlanır ve toplum için belirlenen doz sınırlarına uyulur.

Emzirme dönemindeki kadın çalışanlar, radyoaktif kontaminasyon riski taşıyan işlerde çalıştırılmaz.

2021 Mayıs A

 Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği’ne göre, radyasyon görevlilerinin maruz kaldıkları doz değerleriyle ilgili,

I. Etkin doz herhangi bir yılda 20 mSv’i geçemez.

II. El ve ayak veya cilt için yıllık eşdeğer doz sınırı 500 mSv’dir.

III. Göz merceği için yıllık eşdeğer doz sınırı 150 mSv’dir.  

 Yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) I ve III

D) II ve III

E) I, II ve III

Cevap D

 2024 Mayıs B

 Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği’ne göre hamile radyasyon görevlilerinde cilt için yıllık eş değer doz sınırı kaç mSv’dir?

A) 1

B) 5

C) 10

D) 50

E) 100

Cevap D

2023 Aralık A

 Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği’ne göre hamile veya emzirme dönemindeki radyasyon görevlileriyle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Hamileliği belirlenmiş kadın çalışan, çalışma şartlarının yeniden düzenlenebilmesi amacıyla yönetimi haberdar eder.

B) Hamileliğin bildirilmesi kadın çalışanın çalışmasına engel teşkil etmez.

C) Doğacak çocuğun alacağı dozun mümkün olduğu kadar düşük düzeyde tutulması sağlanır.

D) Emzirme dönemindeki kadın çalışanlar, radyoaktif kontaminasyon riski taşıyan işlerde çalıştırılmaz.

E) Hamileliği belirlenmiş kadın çalışanlarda radyasyon görevlileri için belirlenen doz sınırlarına uyulur.

Cevap E

 2019-ARALIK-A/B

 Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği kapsamındaki bir işyerinde radyasyon görevlisi olarak çalışan üç personelin radyasyona maruz kalma düzeyleri incelendiğinde;

Diğerlerine göre daha eski bir çalışan olan Hatice’ye ait etkin dozun ardışık beş yıl ortalamasının 25 mSv,  

13 aydır çalışmakta olan Bilge’ye ait yıllık etkin dozun 45 mSv.

 Oğuz’un sadece el ve ayaklarıyla maruz kaldığı bir yıllık eşdeğer dozun 600 mSv

 Olduğu belirlenmiştir.

 Sadece bu verilere göre, yukarıdaki çalışanlardan hangileri Yönetmelik’te izin verilen değerin üzerinde radyasyona maruz kalmıştır?

A) Yalnız Bilge

B) Yalnız Oğuz

C) Hatice ve Oğuz

D) Hatice ve Bilge

E) Hatice, Bilge ve Oğuz

Cevap C

Özel durumlar için planlanan ışınlanmalar

Normal uygulamalarda ortaya çıkan ve yıllık doz sınırları üzerinde etkin doza maruz kalmayı gerektiren, fakat ışınlanmanın dışında başka yöntemlerin bulunmadığı özel durumlarda Kurum’un izniyle yapılan ışınlanmalardır. Özel durumlarda ışınlamaya maruz kalacak radyasyon görevlileri için doz sınırları herhangi bir yılda 50 mSv’i, birbirini takip eden 10 yıl içinde ortalama yıllık 20 mSv’i ve toplamda 100 mSv’i geçemez.

Yıllık etkin dozun beş katından fazla radyasyon dozu almış radyasyon görevlileri ile çocuk doğurma çağındaki radyasyon görevlileri özel bir durum için planlanmış ışınlanmalarda görevlendirilemezler.

 2024 Mayıs A

 Bir iş yerindeki iki çalışandan Ahmet radyasyon kaynağına 3 metre uzaklıkta Mehmet ise aynı kaynağa 30 santimetre uzaklıkta çalışmaktadır.

 Diğer tüm şartlar eşit kabul edildiğine göre

 Mehmet’in maruz kaldığı radyasyon dozu Ahmet’in maruz kaldığı dozun yaklaşık kaç katıdır?

A) 3

B) 30

C) 10

D) 100

E) 300

Cevap D

Açıklama

3 metre yi cm ye çevirelim 300 cm

300 cm/30 cm =10

10′ un karesi alınarak maruz kalınan doz bulunur.

10X10=100

 2022 Mayıs B

 Normal uygulamalarda ortaya çıkan ve yıllık doz sınırları üzerinde etkin doza maruz kalmayı gerektiren, fakat ışınlanmanın dışında başka yöntemlerin bulunmadığı özel durumlarda gerekli izin alınarak yapılan ışınlamaya maruz kalacak radyasyon görevlileri için doz sınırları herhangi bir yılda kaç mSv’i geçmemelidir?

A) 10

B) 20

C) 50

D) 100

E) 500

Cevap C

Görevi gereği ışınlanmalar için ikincil sınırlar

Görevi gereği ışınlanmalar için doz sınırları ile uygunluğu sağlamak üzere, eşdeğer doz indisleri ve verilen yıllık vücuda alınma sınırları değerleri (ALI) kullanılır.

Kritik gruplar için ikincil sınırlar

Yetişkinlerden oluşan kritik grup üyesi kişiler için, “ALI” değerlerinin 1/10’u ve iç ışınlanma durumunda bebek ve çocuklardan oluşan kritik grup üyesi kişiler için ise uygun “ALI” değerlerinin 1/100’ü kullanılır.

Radyasyon alanlarının sınıflandırılması

Maruz kalınacak yıllık dozun 1 mSv değerini geçme olasılığı bulunan alanlar radyasyon alanı olarak nitelendirilir ve radyasyon alanları radyasyon düzeylerine göre ;

a) Denetimli Alanlar: Radyasyon görevlilerinin giriş ve çıkışlarının özel denetime, çalışmalarının radyasyondan korunma bakımından özel kurallara bağlı olduğu ve görevi gereği radyasyon ile çalışan kişilerin ardışık beş yılın ortalama yıllık doz sınırlarının 3/10’undan fazla radyasyon dozuna maruz kalabilecekleri alanlardır. ( Ardışık 5 yılın  doz sınırı 20 mSv olduğuna göre bu değerin 3/10 u 6 mSv yapar )

Denetimli alanların girişlerinde ve bu alanlarda aşağıda belirtilen radyasyon uyarı levhaları bulunması zorunludur:

1) Radyasyon alanı olduğunu gösteren temel radyasyon simgeleri

2) Radyasyona maruz kalma tehlikesinin büyüklüğünü ve özelliklerini anlaşılabilir şekilde göstermek üzere gerekli bilgi, simge ve renkleri taşıyan işaretler,

3) Denetimli alanlar içinde radyasyon ve bulaşma tehlikesi bulunan bölgelerde geçirilecek sürenin sınırlandırılması ile koruyucu giysi ve araçlar kullanılması gerekliliğini gösteren uyarı işaretleri.

b) Gözetimli Alanlar: Radyasyon görevlileri için yıllık doz sınırlarının 1/20’sinin aşılma olasılığı olup, 3/10’unun aşılması beklenmeyen, kişisel doz ölçümünü gerektirmeyen fakat çevresel radyasyonun izlenmesini gerektiren alanlardır. ( Yıllık doz miktarı 50mSv olduğuna göre bu değerin 3/10 u 15mSv dir )

2022 Mayıs A

 Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği kapsamındaki bir

 iş yerinde çalışanların görevleri gereği, yılda kaç mSv’den daha fazla etkin radyasyon dozuna maruz kalma olasılığı bulunması hâlinde kişisel dozimetre kullanması zorunludur?

A) 2

B) 4

C) 6

D) 8

E) 10

Cevap C

2021 Aralık C

 Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği kapsamına giren iş yerlerinde, maruz kalınacak yıllık dozun kaç mSv değerini geçme olasılığı bulunan alanlar radyasyon alanı olarak nitelendirilir?

A) 1

B) 5

C) 10

D) 15

E) 20

Cevap A

Radyasyon alanlarının izlenmesi

Öğrenciler

16-18 yaşları arasındaki öğrenci ve stajyerlere sadece gözetimli alanlarda doz sınırları içinde eğitim izni verilebilir.

Ziyaretçiler

Ziyaretçiler denetimli alanlara kesinlikle, gözetimli alanlara radyasyondan korunma sorumlusundan izin almadan giremezler. İzin verilen ziyaretçilerin giriş ve çıkış saatlerinin kayıtlarının tutulması radyasyondan korunma sorumlusu tarafından sağlanır.

Çevreye radyoaktif madde veren kuruluşlar

Kurum tarafından izin verilen sınırlara uymak zorunda olup, bunun için gerekli denetimi ve izlemeyi yapmakla ve sonuçları belirli aralıklarla kuruma bildirmekle yükümlüdür. Kurum gerekli gördüğü takdirde, ek bir çevre ölçüm programı uygulayabilir.

Çalışma koşulları

Görevleri gereği radyasyona maruz kalan kişilerin çalışma koşulları aşağıdaki şekilde sınıflandırılır:

Çalışma Koşulu A: Yılda 6 mSv’den daha fazla etkin doza veya göz merceği, cilt, el ve ayaklar için yıllık eşdeğer doz sınırlarının 3/10’undan daha fazla doza maruz kalma olasılığı bulunan çalışma koşuludur.

Çalışma Koşulu B: Çalışma Koşulu A’da verilen değerleri aşmayacak şekilde radyasyon dozuna maruz kalma olasılığı bulunan çalışma koşuludur.

Çalışma koşulu A’da çalışan radyasyon görevlilerinin sağlık durumlarının yapacakları göreve uygunluğunu belirlemek amacıyla işe başlamadan önce ve çalıştığı süre boyunca yılda en az bir kez tıbbi muayeneleri yaptırılır.

Kişisel dozimetre zorunluluğu

Çalışma Koşulu A durumunda görev yapan kişilerin, kişisel dozimetre kullanması zorunludur.

Dozimetri hizmeti, Kurum ve Kurum tarafından uygun görülen kuruluşlar tarafından verilir ve dozimetrik değerlendirme sonuçları merkezi doz kayıt sistemine işlenir.

Dozimetri hizmeti verecek kuruluşların uygunluk ölçütleri ile çalışma usul ve esasları Kurum tarafından belirlenir.

Kapalı radyoaktif kaynaklar

Kapalı radyoaktif kaynaklar hiç bir şekilde radyoaktif atık olarak çevreye verilemez ve lisans sahibi söz konusu kaynakları Kuruma önceden yazılı olarak bilgi vermeden bir başka kişiye devredemez.

Kullanımından vazgeçilen ve bir daha kullanılması düşünülmeyen kapalı radyoaktif kaynaklar tesis içinde nihai olarak depolanamaz. Bu kaynaklar, mahrecine (çıkış yerine) veya radyoaktif atık işleme tesisine gönderilir.

Doğal radyasyon

Doğal ortamlardaki radyasyon seviyeleri gerektiğinde Kurum tarafından izlenir, gerekli görülen hallerde ilgili bakanlık, kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapılır. Doğal radyasyon kaynaklarından maruz kalınan ışınlanmalara doz sınırlaması uygulanmaz. Ancak, ilk durumu değiştirilmiş olan doğal radyasyon kaynaklarından meydana gel en ışınlanmalara radyasyondan korunma sistemi uygulanır.

Bu kaynaklardan radon için izin verilen konsantrasyon seviyeleri yıllık ortalama olarak evlerde 400 Bq/m3, işyerlerinde 1000 Bq/m3 değerlerini aşamaz.

Maruz kalınan doğal radyasyon seviyesinin yapı malzemeleri nedeniyle artmasının önlenmesi ve toplum üyelerinin alacağı radyasyonun mümkün olan en düşük seviyede tutulması amacıyla bu malzemelerdeki radyoaktivitenin kontrolü esastır.

Doğal radyasyon nedeniyle ışınlanmaların arttığı durumlar

Görevi gereği radyasyon kaynaklarıyla çalışmamakla birlikte yaptığı iş nedeniyle doğal radyasyona maruz kalan uçuş personeli ile maden ocaklarında çalışan kişiler radyasyon görevlisi sayılmazlar. Ancak; uçuş personeli ile, içeriğinde uranyum ve toryum ihtiva eden maden cevherlerinin ve radyoaktivitesi yüksek düzeyde doğal radyon içeren madenlerin (mineral tuzlar, fosforlu malzemeler) çıkarılması ve işlenmesi faaliyetlerinde çalışanların radyasyondan korunmaları için etkin kontrol tedbirleri alınması esastır.

Yer altı maden ocakları ve benzeri çalışma ortamlarında;

a) Radon ölçümlerinin yaptırılması,

b) Ortamdaki radon konsantrasyonunun 1000 Bq/m3’ü aşması durumunda havalandırma sistemlerinin kurulması ve etkin çalıştırılması,

c) Kullanılan hammaddelerin içeriğinde uranyum, toryum, fosforlu malzemeler ihtiva eden üretim prosesleri, bunların taşınması ve depolanması faaliyetlerinde çalışanlar da dahil olmak üzere radyoaktif maddeler içerebilecek toz zerreciklerinin solunmasını engellemek amacıyla toz maskesi kullanması sağlanır.

Çalışanlar, görevleri gereği aldıkları radyasyon ve sağlık riskine ilişkin bilgilendirilirler.

Tehlike durumu veya kazaya ilişkin rapor: Tehlike durumu veya kaza sona erdikten sonra, kazanın oluş şekli radyasyon görevlilerinin ve diğer kişilerin maruz kaldıkları radyasyon dozları ve radyoaktif maddelerin vücuda alınış şekli ve nedeni, lisans sahibi veya lisans sahibi tarafından görevlendirilecek kişi tarafından araştırılarak, radyasyon görevlilerinin film ve/veya TLD dozimetre ve gerekirse kromozom aberasyonu test sonuçları ile birlikte, sonuç bir raporla en kısa zamanda Kuruma bildirilir.

Tıbbi müdahale: Raporun Kurum tarafından değerlendirilmesi sonucu radyoaktif madde bulaşmasına uğrayan kişilerin radyoaktif bulaşmayı giderme işlemleri veya tıbbi müdahaleleri Kurum tarafından önerilen resmi veya özel sağlık kuruluşlarında yaptırılır.

Radyasyona maruz kalan görevlilerin durumu:  Radyasyon kazasından sonra, bu Yönetmelikte belirtilen sınırlar üzerinde radyasyona maruz kalan radyasyon görevlilerinin, eski görevlerine devam etmesinde bir sakınca bulunmadığının, Kurumun önerdiği resmi sağlık kuruluşu tarafından bir raporla belirlenmesi halinde, bu kişiler eski görevlerine devam edebilirler. Raporda eski görevine devamı sakıncalı görülen radyasyon görevlileri, sosyal ve ekonomik durumları, yaşları ve özel becerileri gözönüne alınarak radyasyona maruz kalmasını gerektirmeyecek başka bir görevde çalıştırılır.

Şüpheli durumların kuruma bildirilmesi: Tehlike durumu ve kaza söz konusu olmamakla birlikte, doz sınırlarının aşılmasından şüphe edilmesi halinde lisans sahibi konuya ilişkin araştırmasını ve sonuçlarını bir raporla Kuruma yazılı olarak bildirir.

2023 Aralık A

 Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği’ne göre yer altı maden ocakları ve benzeri çalışma ortamlarında, ortamdaki radon konsantrasyonunun kaç Bq/m3 ü aşması durumunda havalandırma sistemlerinin kurulması ve etkin çalıştırılması gerekir?

A) 250

B) 500

C) 750

D) 1000

E) 1500

Cevap D

 2015-Aralık-C

İş sağlığı ve güvenliği kapsamında değerlendirilebilecek olan;

I. Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği,

II. Çalışanların Titreşimle ilgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik,

 III. Çalışanların Gürültü ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik

 Düzenlemelerinden hangilerini “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı” yürütür?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) II ve III

E) I, II ve III

Cevap D

 2014-Mayıs-C

 Radyasyon ölçümlerinde kullanılan radyoaktivite birimi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sievert

C) Coulomb

B) Gray

D) Becquerel

E) Beta

Cevap D

Scroll to Top